Trầm hương được hình thành như thế nào?
Trầm hương bản chất là một loại tinh dầu chỉ được hình thành từ những vết thương trên thân cây dó bầu. Khi bị thương, cây tiết ra nhựa để chữa lành vết thương vô tình gặp nấm, vi khuẩn… tương tác với nhau tạo ra trầm hương.
Trầm hương là tên gọi chung của một loài thực vật trong họ Dó (Aquilaria), phân bố lẻ tẻ ở các nước châu Á như: Việt Nam, Campuchia, Thái Lan, Lào, Indonesia, Brunei, Trung Quốc, Malaysia và Philippines.
Ở Việt Nam, hầu như vùng rừng nào cũng có cây dó bầu, nhưng phân bố không đồng đều, nơi nhiều nhất là vùng núi phía tây các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Quảng Bình, Huế, Gia Lai, Kon Tum, Khánh Hòa, Đaknông, Đăk lăk… Ngoài ra còn có vùng núi các tỉnh như Hà Tĩnh, Nghệ An. Trong số đó, trầm hương vùng đất Khánh Hòa được cả thế giới biết đến với chất lượng tốt, thuộc một trong những loại trầm hương thượng hạng.
Trước hết cần phân biệt Trầm hương và cây trầm hương. Trầm hương là phần gỗ của cây dó bầu sinh ra trầm. Còn cây trầm hương là chính cây dó bầu.
Cây dó có 2 loại: dó bầu (tên khoa học là Aquilaria agallocha) và dó gạch hay còn gọi là dó niệt (Aquilaria Malaccensis). Dó gạch cũng cho trầm nhưng mùi thơm nồng, hắc, có vị tanh và giá trị thấp. Chỉ có dó bầu mới cho trầm tốt và kỳ nam. Cây dó bầu cao từ 10m – 40m, vỏ xám, thân thẳng ít nhánh. Dó bầu là loài cây ưa ẩm, chịu bóng râm, thường phân bố trên độ cao từ 300 – 600m so với mặt biển.
Từ thực tế quan sát, người ta thấy khi cây dó bị tác động (do chiến tranh, thiên tai, sự tàn phá của con người và côn trùng…), cây sẽ tiết ra chất nhựa để làm lành vết thương. Và lâu ngày các tế bào gỗ thoái hóa, biến dạng mất mộc tố, chứa một chất nhựa thơm (tinh dầu) biến thành những khối hình thể không đều, lồi lõm có rãnh dọc.
Như vậy, trầm hương bản chất là một loại tinh dầu được hình thành chỉ trên cây dó bầu. Khi bị thương, cây tiết ra nhựa để chữa lành vết thương vô tình gặp nấm, vi khuẩn… tương tác với nhau tạo ra trầm hương. Từ đó trầm hương phát triển cả về mặt khối lượng lẫn chất lượng trong cây dó bầu. Thời gian càng lâu, lượng trầm hương trong cây dó bầu càng nhiều. Và trầm hương càng già, chất lượng càng cao.
Không phải cây gió bầu nào cũng tạo ra trầm. Theo nhóm nghiên cứu ở Khánh Hòa (Hội bảo vệ thiên nhiên và môi trường Khánh Hòa) thì hiện có 25 loại cây dó bầu, trong đó chỉ có 6 loại là có thể tạo trầm hoặc kỳ mà thôi.
